Podstawy zarządzania

Łączenie z Serwerem przez SSH

SSH (Secure Shell) to protokół, który umożliwia bezpieczne, zdalne logowanie i zarządzanie serwerem.

ssh nazwa_uzytkownika@adres_ip_serwera

ssh nazwa_uzytkownika@adres_ip_serwera

Aktualizacja Systemu

Regularne aktualizacje są kluczowe dla bezpieczeństwa i stabilności Twojego serwera.

# Aktualizuje listę dostępnych pakietów
sudo apt update

# Aktualizuje zainstalowane pakiety do najnowszych wersji
sudo apt upgrade -y

# Aktualizuje wszystkie pakiety
sudo dnf update -y

Podstawowe Komendy do nawigowania się po Systemie.

Poniżej znajdziesz te same komendy, co wcześniej, ale tym razem z praktycznymi przykładami, które pokażą Ci, jak ich używać w codziennych zadaniach.

MAN - Pełna Dokumentacja Systemu

Komenda man (manual) pozwala na dostęp do pełnej dokumentacji systemu Linux. Jest to jedno z najważniejszych narzędzi dla każdego administratora i użytkownika Linuksa. Dzięki niej możesz dowiedzieć się, jak działa każda komenda, jakie ma opcje i jak jej używać.

Aby użyć man, wpisz w terminalu:

man [nazwa_komendy]

Przykład:

man ls

Otworzy się strona manuala dla komendy ls, gdzie znajdziesz szczegółowe informacje o jej działaniu, opcjach i przykładach użycia. Aby wyjść z manuala, naciśnij q.

Nawigacja i Zarządzanie Plikami

Wyobraźmy sobie, że chcesz stworzyć katalog na swoją nową stronę internetową, umieścić w nim plik, a następnie go przenieść.

# Wyświetl bieżący katalog
pwd
# Wynik: /home/nazwa_uzytkownika

ls-la

-rw-r--r-- 1 admin admin 1234 Mar 23 15:01 config.txt
drwxr-xr-x 2 admin admin 4096 Mar 23 15:02 public_html/

# Stwórz katalog na projekt
mkdir moja_strona

# Wejdź do nowego katalogu
cd moja_strona

# Stwórz pusty plik HTML
touch index.html

# Skopiuj plik index.html jako contact.html
cp index.html contact.html

# Zmień nazwę pliku contact.html na kontakt.html
mv contact.html kontakt.html

# Przenieś plik kontakt.html do katalogu nadrzędnego
mv kontakt.html ../

# Wyświetl zawartość folderu, aby zobaczyć zmiany
ls

# Usuń plik kontakt.html
rm kontakt.html

# Usuń plik chroniony przed zapisem bez pytania o potwierdzenie
rm -f plik_chroniony.txt

# Wróć do katalogu nadrzędnego
cd ..

# Usuń katalog moja_strona wraz z całą zawartością
rm -r moja_strona

Wyświetlanie Zawartości Plików

Załóżmy, że chcesz sprawdzić logi serwera Nginx, aby zdiagnozować problem.

• cat /var/log/nginx/access.log - Wyświetli cały plik logu na ekranie. Jeśli plik jest duży, zaleje Ci terminal.
• less /var/log/nginx/error.log - Otworzy plik w less, gdzie możesz przewijać go strzałkami. Naciśnij q, aby wyjść.
• tail /var/log/nginx/access.log - Pokaże ostatnie 10 linii logu, co jest przydatne do szybkiego sprawdzenia najnowszych wpisów.
• tail -f /var/log/nginx/access.log - To jedno z najważniejszych narzędzi diagnostycznych. Będzie na żywo wyświetlać nowe linie dodawane do pliku. Idealne do obserwowania, co się dzieje na serwerze w czasie rzeczywistym. Naciśnij Ctrl+C, aby zakończyć.

Zarządzanie Procesami

Wyobraź sobie, że jeden z procesów zużywa 100% CPU i musisz go zatrzymać.

1. Uruchom htop (lub top), aby zobaczyć listę procesów posortowaną według użycia zasobów.

2. Znajdź proces, który sprawia problemy i zanotuj jego PID (Process ID).

3. Naciśnij q, aby wyjść z htop.

4. Użyj komendy kill, aby go zatrzymać:

   # Zatrzymuje proces w łagodny sposób
   kill 1234 # Gdzie 1234 to PID procesu
   
   # Jeśli to nie zadziała, użyj "twardego" zatrzymania
   kill -9 1234

   Możesz także użyć komendy killall, aby zatrzymać wszystkie procesy o danej nazwie, co jest przydatne, gdy aplikacja uruchomiła wiele procesów.

   # Zatrzymuje wszystkie procesy o nazwie "node"
   sudo killall node

Zarządzanie Użytkownikami

Zawsze dobrą praktyką jest stworzenie nowego użytkownika z uprawnieniami sudo zamiast pracy na koncie root.

# Stwórz nowego użytkownika o nazwie "admin" (na Debian/Ubuntu)
sudo adduser admin

# Dodaj użytkownika "admin" do grupy sudo, aby mógł wykonywać komendy z podniesionymi uprawnieniami
sudo usermod -aG sudo admin

# Teraz możesz się przelogować na nowe konto
su admin

Dla systemów Fedora/Rocky, proces jest podobny, ale używa się grupy wheel:

sudo useradd admin
sudo passwd admin
sudo usermod -aG wheel admin

Zmiana hasła użytkownika

Komenda passwd pozwala na zmianę hasła użytkownika. Możesz zmienić swoje hasło lub hasło innego użytkownika (jako administrator).

# Zmień swoje hasło
passwd

# Zmień hasło dla użytkownika "admin" (wymaga uprawnień sudo)
sudo passwd admin

Edycja Plików w Terminalu

Prędzej czy później będziesz musiał edytować plik konfiguracyjny. Najprostszym edytorem dla początkujących jest nano.

nano /home/admin/fivem/server.cfg

Otworzy się edytor nano. Na dole ekranu zobaczysz listę skrótów klawiszowych:

• Ctrl + O - Zapisz zmiany (Write Out).
• Ctrl + X - Wyjdź z edytora.

Istnieje także Vim (oraz pochodne neovim), ale jest to znacznie potężniejszy i trudniejszy w obsłudze edytor.

Monitorowanie Zasobów Systemowych

Sprawdzanie wolnego miejsca na dysku i dostępnej pamięci RAM to podstawowe zadania administracyjne.

• df -h - Pokazuje użycie dysku dla wszystkich zamontowanych partycji w czytelnym formacie (megabajty, gigabajty).
• free -h - Wyświetla ilość używanej i wolnej pamięci RAM oraz przestrzeni wymiany (swap).
• du -sh * - Bardzo przydatna komenda do sprawdzenia, które katalogi w bieżącej lokalizacji zajmują najwięcej miejsca.

Zarządzanie Usługami (systemd)

Większość nowoczesnych dystrybucji Linuksa używa systemd do zarządzania usługami (demonami), takimi jak serwer WWW, baza danych czy zapora sieciowa.

Załóżmy, że zainstalowałeś serwer WWW Nginx.

• sudo systemctl status nginx - Sprawdza, czy usługa Nginx jest aktywna.
• sudo systemctl start nginx - Uruchamia usługę.
• sudo systemctl stop nginx - Zatrzymuje usługę.
• sudo systemctl restart nginx - Ponownie uruchamia usługę (np. po zmianie konfiguracji).
• sudo systemctl enable (--now) nginx - Sprawia, że usługa będzie automatycznie uruchamiana przy starcie serwera. Dodanie --now uruchamia usługę od razu.
• sudo systemctl disable nginx - Wyłącza automatyczne uruchamianie.

Podstawy Uprawnień Plików

Każdy plik i katalog w Linuksie ma przypisane uprawnienia dla trzech kategorii użytkowników:

• Właściciel (user)
• Grupa (group)
• Inni (others)

Uprawnienia to: r (odczyt), w (zapis), x (wykonanie).

• chmod - Zmienia uprawnienia.
• chown - Zmienia właściciela i grupę.

# Dodaj uprawnienie do wykonania (+x) dla właściciela pliku
chmod u+x start.sh

# Teraz możesz go uruchomić
./start.sh

Zmiana właściciela pliku:

# Zmień właściciela pliku na użytkownika "admin" i grupę "admin"
sudo chown admin:admin start.sh

Kalkulator Uprawnień chmod

Uprawnienia można również ustawiać za pomocą liczb (notacja ósemkowa), co jest szybsze i bardzo popularne. Każde uprawnienie ma swoją wartość:

• r (odczyt) = 4
• w (zapis) = 2
• x (wykonanie) = 1

Aby ustawić uprawnienia dla jednej grupy (np. właściciela), sumujesz wartości.

Komenda chmod przyjmuje trzycyfrową liczbę: pierwsza dla właściciela, druga dla grupy, trzecia dla innych.

Zarządzanie Systemową Zaporą Sieciową (Firewall)

# Włącz ufw
sudo ufw enable

# Zezwól na ruch SSH (bardzo ważne!)
sudo ufw allow ssh

# Zezwól na ruch HTTP i HTTPS
sudo ufw allow http
sudo ufw allow https
sudo ufw allow 8080/tcp

# Sprawdź status
sudo ufw status

# Uruchom i włącz firewalld przy starcie systemu
sudo systemctl start firewalld
sudo systemctl enable firewalld

# Zezwól na ruch SSH, HTTP i HTTPS (trwale)
sudo firewall-cmd --permanent --add-service=ssh
sudo firewall-cmd --permanent --add-service=http
sudo firewall-cmd --permanent --add-service=https
sudo firewall-cmd --permanent --add-port=8080/tcp

# Przeładuj konfigurację, aby zastosować zmiany
sudo firewall-cmd --reload

# Sprawdź aktywne reguły
sudo firewall-cmd --list-all